PODCAST

Bevel! Miljoenen Europese mannen moesten zich tijdens de Tweede Wereldoorlog melden om dwangarbeid te doen voor nazi-Duitsland. Na thuiskomst werd er vaak nauwelijks nog over gesproken. In de vijfdelige serie Gedwongen van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, vertellen de laatste getuigen over de Arbeitseinsatz.

In de podcast spreekt radiomaker Tjitske Mussche met vijf mannen die tijdens de oorlog dwangarbeider zijn geweest: Co Knuppelder, Ben Tesink, Wim Missel, Cor van Dijk en Pieter Bouma. Benieuwd naar de verhalen van deze ooggetuigen? Luister dan de vijf afleveringen hieronder of via je favoriete podcastapp.

AFLEVERING 1

Co, Cor, Pieter, Wim en Ben zijn doodgewone tieners. In hun vrije tijd zijn ze te vinden op het voetbalveld of de jeugdvereniging, of ze hebben stiekeme afspraakjes. Maar dan begint de oorlog. Wim maakt de bombardementen op Rotterdam mee en het huis van de ouders van Ben wordt ingenomen door de Duitsers. Er komen beperkingen voor Joodse studenten en Co ziet met eigen ogen hoe Joodse kinderen worden weggevoerd. Intussen worden steeds meer mannen opgeroepen voor de Arbeitseinsatz, dwangarbeid in nazi-Duitsland. De jongens hebben dan nog geen idee wat dat inhoudt, tot ook zij een bevel krijgen.

AFLEVERING 2

In Duitsland groeit het tekort aan arbeidskrachten en dus worden in Nederland steeds meer mannen opgeroepen om daar te gaan werken. Pieter en Cor doen er alles aan om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen. Ben is pas 16 jaar en daarmee te jong voor de oproep, maar hoe lang dat nog zo blijft? De Duitsers worden steeds ongeduldiger en dreigen met zware maatregelen. In Rotterdam worden in november 1944 tijdens een razzia ruim vijftigduizend mannen opgepakt. Wim staat klaar in zijn badpak om te vluchten via het kanaal, maar dan wordt er aangeklopt. Fragmenten Radio Oranje: credits Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.

AFLEVERING 3

De vijf jongens zijn verspreid over nazi-Duitsland terecht gekomen en worden tewerkgesteld. Hoe gaan ze om met de dwang? Werken ze mee of tegen? Cor komt heel aardig terecht op een wijnboerderij en gaat nog wekelijks naar de kroeg. Wim en Ben zijn veel slechter af. Intussen rukken de geallieerden op en hoewel dat goed nieuws is, betekent het ook eindeloze bombardementen.

AFLEVERING 4

Het einde van de oorlog lijkt nabij, maar voor de jongens is hij nog ver weg. De bombardementen op Duitse steden blijven doorgaan en ze vrezen voor hun leven. En wat je dan doet? Gekke dingen als bridgen, of zingen. Lichamelijk worden de meeste jongens steeds zwakker. Pieter probeert te vluchten. En dan komen er berichten dat de geallieerden vlakbij zijn. De jongens pakken hun boeltje, of wat er van over is, bijeen en beginnen te lopen.

AFLEVERING 5

Terug in Nederland vraagt bijna niemand naar de ervaringen van de jongens en zelf spreken ze er ook niet graag over. Het leven staat in het teken van de Wederopbouw en de jongens doen daar algauw hard aan mee. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Ben heeft moeite om op school weer braaf naar zijn leraar te luisteren. Pieter krijgt vervelende vragen als hij vertelt waar hij in de oorlog was. En Cor heeft een groot persoonlijk drama te verwerken. Langzaamaan verdwijnt de oorlog naar de achtergrond, tot het verleden onherroepelijk begint te knagen.